Sugata Duygu Akartuna
Hindolog, Eğitmen, Yazar
Instagram: @sugata108
Yoga Sūtraları’nda īśvara-praṇidhāna, yani Tanrı’ya adanmışlık ve ibadet, en dikkat çekici kavramlardan biridir. Patañjali, Yoga’nın nihai amacına ancak Tanrı’ya adanmışlık sayesinde ve Onun lütfu ile ulaşılabileceğini ifade eder. Bu kavram, sūtraların farklı bölümlerinde çeşitli yönleriyle ele alınır:
Samādhi Pāda’da, Samādhi’ye ermek için bir yol olarak tanıtılır:
I.23: īśvara-praṇidhānād vā
“Ya da (önceki sūtrada belirtilen hâle) Tanrı’ya adanarak ulaşılabilir.”
Sādhana Pāda’da, Kriyā Yoga’nın üç unsurundan biri olarak yer alır:
II.1: tapaḥ svādhyāya īśvara-praṇidhānāni kriyā-yogaḥ
“Asketizm, kendini inceleme ve Tanrı’ya adanmışlık Kriyā Yoga’yı oluşturur.”
Niyamalar arasında, aṣṭāṅga yoganın bir unsuru olarak karşımıza çıkar:
II.32: śauca-saṁtoṣa-tapaḥ-svādhyāya-īśvara-praṇidhānāni niyamāḥ
“Arınma, hoşnutluk, asketizm, öz-tefekkür ve Tanrı’ya adanmışlık, niyamaları oluşturur.”
Samādhi’ye ulaşma bağlamında özel bir vurgu alır:
II.45: samādhi-siddhir īśvara-praṇidhānāt
“Tanrı’ya adanmışlık yoluyla Samādhi’ye ulaşılır.”
Patañjali, Tanrı’ya adanmışlığın (īśvara-praṇidhāna) tüm yoga uygulamaları arasında özel bir yere sahip olduğunu ve samprajñāta samādhi’ye ulaşmanın en etkili yolu olduğunu ifade eder. Ünlü yorumcu rişi Veda Vyāsa, bu adanmışlık hâlini “bhakti-viśeṣa” (özel bir sevgi veya aşk) olarak tanımlar.
Tanrı (Īśvara) Kimdir?
Etimolojik olarak īśvara, Sanskrit dilinde “hükmeden, kontrol eden, yönetici” anlamlarına gelir. “īś” kökü, “sahip olmak, hükmetmek” anlamında kullanılırken, “vara” ekinin “en yüce” anlamını taşıdığı düşünülür. Bu nedenle īśvara, “en yüce yönetici” ya da “Tanrı” olarak çevrilir.
Yoga darśana bağlamında īśvara, sıradan bir yaratıcı kavramını aşar ve evrensel düzenin (ṛta) koruyucusu, tüm acı ve karmadan bağımsız, özel bir puruṣa olarak tanımlanır. Patañjali, īśvara’yı tanımlarken onun prakṛti’den (madde dünyasından) etkilenmediğini, zaman ve mekânın ötesinde olduğunu vurgular. Bu anlayış, īśvara’nın sıradan bireylerden ya da varlıklardan farkını net bir şekilde ortaya koyar. Patañjali, Tanrı’yı özel bir puruṣa olarak tanımlar ve onun özelliklerini şu şekilde açıklar:
I.24:kleśa-karma-vipāka-āśayair aparāmṛṣṭaḥ puruṣa-viśeṣaḥ“Tanrı, acının nedenleri (kleśa), eylemler (karma), eylemlerin meyvesi (vipāka) ve derin hafızadaki tortular (āśaya) tarafından etkilenmeyen özel bir Benlik’tir.”
I.25:tatra niratiśayaṁ sarvajña-bījaṁ“Onda mutlak bilginin tohumu bulunur ve aşılamazdır.”
I.26:sa pūrveṣām api guruḥ kālena-anavacchedāt“O, zaman tarafından kesintiye uğramadığından, önceki üstatların da üstadıdır.”
I.27: tasya vācakaḥ praṇavaḥ“Onun simgesi Praṇava’dır (yani kutsal Om hecesi).”
Patañjali’ye göre Tanrı, sıradan bir puruṣa’nın aksine, Prakṛti’nin (madde dünyasının) ağlarına takılmaz. O, kleśa (acı), karma (eylem), vipāka (eylemlerin sonuçları) ve āśaya (hafızadaki tortular) gibi kavramların ötesindedir. Bu yüzden doğum ve ölüm döngüsüne (saṁsāra) bağlı değildir. Zamanın etkisinde olmadığı için ne bir başlangıcı ne de sonu vardır. O, hocaların hocasıdır ve kutsal sembolü Om’dur.
Yoga ve Tanrı İnancı
Hint felsefesindeki ṣaḍ-darśana (altı felsefi okul) genelde teisttir. Yoga bir dine bağlı olmamakla birlikte, içinde açık bir şekilde Tanrı inancı barındırır. Patañjali, īśvara-praṇidhāna’nın, Samādhi’ye ulaşmanın doğrudan bir yolu olduğunu savunur. Bu görüş, Kaṭha Upaniṣad ve Śvetāśvatara Upaniṣad gibi metinlerde de yer alır.
Kaṭha Upaniṣad’da şöyle geçer:
"Yücelerin yücesi ve ufakların ufağı Ātman, tüm varlıkların kalbinde yer alır. İstek ve acılarından arınan kişi, Özbenliğin ihtişamına Yaratıcı’nın lütfuyla ulaşır."
Bhakti ve Tasavvuf Bağlantısı
Praṇidhāna, etimolojik olarak “eğilmek, secdeye varmak, aşkî adanmışlık” anlamına gelir. Tasavvuf geleneğimizde de bu adanmışlık hâli, gönül sultanlarının sözleriyle dile gelir. Yunus Emre’nin ilâhî aşkı, bu kavramın derin bir yansımasıdır. Nurettin Topçu’nun Yunus Emre ile ilgili şu sözleri anlamlıdır: "Hâl ehlini kaal ile anlamak mümkün olmaz. Hâl ancak yaşanır ve sezilir."
Bhakti, akılla kavranabilecek bir sır değildir; gönlün saflaşması ve İlâhî’ye yönelmesiyle tecrübe edilebilir.
Īśvara-praṇidhāna, Patañjali’nin Yoga Sūtraları’nda hem teorik hem de pratik açıdan derin bir öneme sahiptir. Tanrı’ya adanmışlık, sadece bir ibadet biçimi değil, aynı zamanda Samādhi’ye giden en etkili yollardan biri olarak gösterilmiştir. Bu kavram, yalnızca bireysel dönüşüm için bir araç değil, aynı zamanda evrensel bilince bir kapıdır.
Patañjali’nin sunduğu bu yol, dogmatik inançların ötesine geçerek, her bireyin kendi Tanrı anlayışına açık bir çerçeve sunar. Bu esneklik, Yoga’nın evrenselliğini ve zamansızlığını ortaya koyar. Īśvara, Patañjali’ye göre, tüm acılardan, eylemlerin sonuçlarından ve zamanın etkilerinden bağımsız olan özel bir Puruṣa’dır. Bu, insanın kendi sınırlamalarını aşarak İlâhî olanla birleşme potansiyeline işaret eder.
Modern çağda, ilâhî adanmışlık (īśvara-praṇidhāna), bireyin iç huzurunu, anlam arayışını ve ruhani gelişimini destekleyen güçlü bir araç olmaya devam etmektedir. Bu öğreti, kişinin zihinsel kargaşadan kurtulup içsel bir dengeye ulaşmasında rehberlik eder. Tanrı’ya adanmışlık, sadece spiritüel bir uygulama değil, aynı zamanda hayatın günlük zorlukları içinde bile huzur ve teslimiyetin anahtarıdır.
Sonuç olarak, īśvara-praṇidhāna, bireyin içindeki ilâhî kıvılcımı keşfetmesine, bununla bütünleşmesine ve yaşamını bu ışıkla aydınlatmasına olanak tanır. Bu öğreti, sadece geçmişte değil, günümüzde de ruhani bir yol arayan herkes için eşsiz bir ilham kaynağıdır. Yoga pratiğinin bir parçası olarak bu kavram, bizlere teslimiyetin gücünü ve Mutlak olanla birleşmenin ne denli dönüştürücü bir deneyim olduğunu hatırlatır.
Sugata Duygu Akartuna PhD Scholar Interdisciplinary Studies Amrita Vishwa Vidyapeetham,
Amritapuri Campus
Kaynakça:
Apte, V. S. (1965). ThePractical Sanskrit-English Dictionary. Delhi: MotilalBanarsidass.
Bryant, E. F. (2009). The Yoga Sūtras of Patañjali: A New Edition, Translation, andCommentary. New York: North Point Press.
De Michelis, E. (2004). A History of Modern Yoga: Patanjaliand Western Esotericism. Continuum.
Easwaran, E. (2007). TheUpanishads. NilgiriPress.
Feuerstein, G. (1989). The Yoga Tradition: ItsHistory, Literature, Philosophy, andPractice. Prescott: HohmPress.
Monier-Williams, M. (1899). A Sanskrit-English Dictionary. Oxford: ClarendonPress.
Ocak, A. Y. (1996). Tasavvuf, Türk ve İslam Düşüncesi. İletişim Yayınları.
Olivelle, P. (1998). TheEarlyUpanishads: AnnotatedTextandTranslation. Oxford UniversityPress.
Radhakrishnan, S. (1953). ThePrincipalUpaniṣads. Harper &Brothers.
Radhakrishnan, S., &Moore, C. A. (Eds.). (1957). A Sourcebook in IndianPhilosophy. Princeton UniversityPress.
Saraswati, S. S. (2002). FourChapters on Freedom: Commentary on the Yoga Sutras of Patanjali. Yoga Publications Trust.
Satchidananda, S. (2012). The Yoga Sutras of Patanjali: Commentary on theRaja Yoga Sutrasby Sri SwamiSatchidananda. Integral Yoga Publications.
Topçu, N. (1995). Yunus Emre: Bir Devrin Ruhu. Dergah Yayınları.
Sugata Duygu Akartuna
Mütercim tercüman, bilimkadını, yazar ve eğitimcidir. İki kitap çevirisi yapmış, uluslararası platformlarda birçok konuşma gerçekleştirmiş ve çeşitli eğitimler sunmaktadır. Hindistan’daki Amrita Vishwa Vidyapeetham Üniversitesi’nde doktora çalışmalarına devam eden Akartuna, kadim bilgeliği modern bilimle buluşturmayı amaçlamakta ve karma, dharma gibi konuları Türk okurlara anlaşılır ve edebi bir dille sunmaktadır. Spiritüelliğe dair her alana ilgi duyarak, her şeyin birbirine bağlı olduğu bir bakış açısını benimser.
Commenti